Elma sirkesi ne işe yarar

Diyetisyen Asena Ebru SAÇ tarafından yazıldı.

14 Ocak 2021 12:35 tarihinde güncellendi.

Elma sirkesi binlerce yıldır sağlık iksiri olarak kullanılmaktadır.

Modern tıbbın babası Hipokrat iki bin yıldan fazla bir süre önce sirkeyi yara temizliğinde dahi kullanmaktaydı.

Aynı zamanda gıda koruyucusu olarak da kullanılan sirkenin sağlık üzerine de birçok faydaları bulunmaktadır.

Bu yazımızda sirke tüketiminin kilo verme üzerinde kanıtlanmış bir etkisi bulunup bulunmadığı, kolesterol ve kan şekeri düzeylerini nasıl etkilediği, Covid-19’a ( Korona virüs ) karşı kullanılıp kullanılamayacağı, sağlık üzerine zararları olup olmadığı gibi konulara değindik.

Elma sirkesi nedir?

Elma sirkesi, ezilmiş damıtılmış ve fermante edilmiş elmalardan elde edilmektedir.

İki aşamalı fermantasyon işlemi ile yapılmaktadır. İlk aşamada elmalar içerdikleri meyve şekerini yani fruktozu alkole dönüştürebilmek için küçük parçalara ayrılmakta veya ezilmektedir.

İkinci olarak açığa çıkan alkolü asetik aside çevirebilmek için içine maya eklenir. Bu maya sirke anası olarak bilinmektedir. Sirke anası bazı proteinler, enzimler ve yararlı bakterileri içermektedir.

Asetik asit, elma sirkesinin ana aktif bileşenidir. Etonoik asit olarak da bilinmektedir. Bu bileşen ekşi tadı ve kuvvetli bir kokusu olan organik bir bileşiktir.

Asetik terimi, Latince bir sözcük olan asetten gelmektedir. Ayrıca Fransızca’da sirke kelimesi ‘eski şarap’ anlamına gelmektedir.

Geleneksel mayalama yöntemi bir ay kadar sürmektedir. Ancak günümüz teknolojisinde bazı üreticiler süreci yalnızca bir gün sürecek şekilde önemli ölçüde hızlandırabilmektedir.


Elma sirkesi besin değeri nedir?

  • 1 yemek kaşığı elma sirkesi 3 kkal içermektedir.
  • Neredeyse hiç karbonhidrat içermez.
  • Yaklaşık olarak %5-6 kadarını asetik asit oluşturmaktadır.
  • 1 yemek kaşığı elma sirkesi 11 mg potasyum, 1 mg kalsiyum ve 1 mg sodyum içermektedir.
  • Aynı zamanda malik asit gibi bazı asitleri de eser miktarda da olsa bulundurmaktadır.

Beyaz sirke nedir?

Beyaz sirke şeker pancarı, patates, pekmez veya peyniraltı suyu gibi gıdaların fermantasyonundan üretilmektedir.

Standart beyaz sirke %4-7 oranında asetik asit içermektedir. %93-96 kadarı ise sudan oluşan berrak bir sıvıdır.

Sıklıkla tahıl alkolü denilen etanolün fermente edilmesi ile elde edilir.

Turşu yapımında, unlu mamüllerde kabartma tozu ile birlikte mayalayıcı olarak, peynir yapımında ve salata sosu olarak kullanılabilmektedir.

Bazı beyaz sirke türleri ise %20 oranına kadar asetik asit içerebilmektedir.

Ancak bu yüksek asetik asit oranına sahip olan sirkeler insan tüketimi için değildir. Tarım ve temizlik amacıyla kullanılmaktadır.

Balzamik sirke nedir?

Balzamik sirke, fermante olmayan üzüm suyundan yapılan koyu kahverengi bir sirkedir.

Gerçek balzamik sirke aylarca hatta yıllarca bekletilir. Genellikle yüksek fiyatlara satılır.

Balzamik sirke  salata sosu, turşu yapımı, yemeklerin pişirilmesinde kullanılabilmektedir.

  • 1 yemek kaşığı balzamik sirke 14 kkal içermektedir.7
  • Karbonhidrat içeriği bir yemek kaşığında 3 gr kadardır.
  • Elma sirkesinde ise bu oran 1 gr’ın altındadır.
  • Aynı zamanda 1 yemek kaşığı balzamik sirke 18 mg potasyum, 4 mg kalsiyum ve 4 mg sodyum içermektedir.

Sağlık notu: Amerikan Tıp Enstitüsü verilerine göre 19-50 yaş arası bireyler günlük 4700 mg potasyum, 1000 mg kalsiyum ve 1500 mg sodyuma ihtiyaç duymaktadır.

Elma sirkesi ve sağlık üzerine etkileri

Elma sirkesi sirkeler arasında tüketimi en popüler olan sirke türüdür.

Aynı zamanda eski bir halk ilacı olan elma sirkesi yemek pişirme amacıyla da kullanılmıştır.

Sağlık üzerine etkileri kilo kaybından, kolesterol düşürmeye kadar çeşitlilik gösterebilmektedir.

1. Kilo vermenize yardımcı olabilir

Yapılan bazı araştırmalar elma sirkesinin karbonhidrat içerikli öğünlerle birlikte alındığında tokluk süresini uzatabildiğini gözlemlemiştir.

175 kişiden oluşan bir çalışmada günlük olarak elma sirkesi tüketiminin karın yağlarını ve kilo kaybını azaltmaya yardımcı olduğu gözlemlenmiştir.

Günlük 1 yemek kaşığı elma sirkesi tüketen katılımcılar 1,2 kg kaybederken, günlük 2 yemek kaşığı elma sirkesi tüketen katılımcılar 1,7 kg kaybetmiştir. Ancak bu çalışma sadece üç ay sürmüştür.

Beslenme ve zayıflama üzerinde en sık kabul gören gerçek bir besinin tek başına diyete eklenmesi ve/veya çıkarılmasının gözle görülür bir etkiye sahip olamayacağı yönündedir.

Tek başına bir besin kilo vermenize neden olmamaktadır. Kilo verebilemek için malesef mucize bir besin bulunmamaktadır.

Önemli olan hayat tarzınızda değişiklikler yapmak ve bunu sürdürülebilir şekilde uygulamaktır.

Genel olarak bakıldığında ise elma sirkesi kullanımı tokluk hissini arttırmaya destek olabilir, kan şekeri seviyelerini düşürebilir bu sayede de dolaylı olarak kilo kaybı üzerinde olumlu etkiler gösterebilmektedir.

Ancak sirke asitli bir besin olduğu için aç karnına sirke tüketmek mide rahatsızlığına sebep olabileceğinden en güzel kullanım yöntemi salatalara ekmek, yemeklerde kullanmaktır.

2. Kan şekeri seviyelerini düşürebilmektedir.

Tip II diyabet, vücudun insülin üretememesi veya insülin direnci ile karakterize olan yüksek kan şekeri düzeyi bulunması durumudur.

Elma sirkesi tüketiminin kan şekeri seviyeleri ve insülin seviyeleri için birçok faydası olduğunu gösteren araştırmalar vardır.

Yüksek karbonhidratlı bir öğün tüketimi sırasında insülin duyarlılığını %19-34 oranında arttırabilir ve kan şekerini azaltmaya yardımcı olabilir.

Yatmadan önce alınan 1-2 yemek kaşığı elma sirkesi açlık kan şekeri seviyelerini % 4 kadar azaltabilmektedir.

Ancak diyabet ilacı veya insülin kullanan bireylerin kan şekeri seviyelerini dengelemek için yoğun miktarda elma sirkesi kullanmadan önce mutlaka Diyetisyenlerine veya Doktorlarına danışmaları önerilmektedir. 

3. Yüksek kolesterolü dengelemeye yardımcı olabilmektedir.

Kalp ve damar hastalıkları dünyadaki en yaygın erken ölüm sebeplerindendir.

Yüksek kan yağları seviyelerinin kalp ve damar hastalıkları ile yakından ilişkili olabileceği düşünülmektedir.

Hayvanlar üzerinde yapılan bazı araştırmalarda düzenli sirke tüketiminin yüksek kolesterolü dengelemeye yardımcı olabileceği görülmüştür.

Ayrıca düzenli sirke tüketiminin deney farelerinde kan basıncımı düşürdüğü gözlemlenmiştir.

Yüksek kan basıncı, kalp ve damar hastalıklarının risk faktörlerinden biri olarak kabul edilmektedir.

İnsanlar üzerinde yapılan tek bir araştırma da ise salata sosu olarak sirke kullanan kadınların kalp ve damar hastalığı risklerinde azalma gözlemlenmiştir.

Ancak burada sirkenin doğrudan bir etkisinin mi olduğu yoksa yağlı salata soslarının sirke gibi bir çeşni ile değiştirilmesinin sağladığı katkı mı olduğu kesin bir şekilde kanıtlanamamıştır.

Sirke ile yüksek kolesterol ve kalp damar sağlığı arasındaki ilişkinin kesinlik kazanabilmesi için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olsa da besinlere eklenecek yağlı ve kalorili soslar yerine sirke tercih edilmesi kilo kontrolü ve kan şekeri dengesi ile birlikte dolaylı olarak da olsa fayda sağlayabilecektir.


4. Kansere karşı koruyucu etkileri olabilmektedir.

Kanser, kontrolsüz hücre büyümesi ile karakterize bir hastalıktır. Deney tüpleri ve hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda sirkenin kanser hücrelerini öldürebileceği ve tümörlerin küçülmesine yardımcı olabileceğini göstermiştir.

Ancak bu çalışmaların insanlar üzerinde yapılmaması insanlarda kanser hastalığında sirkenin ne derece etkili olabileceğini kanıtlayamamaktadır.

Bununla birlikte, insanlar üzerinde yapılan bazı gözlemsel araştırmalara göre sirke tüketiminin Çin’de özofagus kanserinin azalması ile bağlantılı olabileceği de düşünülmektedir.

Sirke kullanımı kansere karşı koruyucu özellik gösterebilecek bir besin olsa da bu konuda kesin bir öneri yapabilmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

5. Zararlı bakteri türlerini öldürebilmektedir.

Sirke, bakteri gibi patojenleri öldürmeye yardımcı olabilmektedir.

Modern Tıbbın babası Hipokrat tarafından sirke iki bin yıldan fazla süre önce yara temizliğinde kullanıyordu.

Aynı zamanda sirke gıda koruyucusu olarak kullanılmış, yapılan araştırmalar bakterilerin yiyecekler üzerinde büyümesini ve yiyecekleri bozmalarını önleyebildiğini göstermiştir.[1]

Sağlık notu: Sirke tüketimi genel itibarı ile faydalı bulunmaktadır. Ancak bazı durumlarda gereğinden fazla sirke tüketimi olumsuzluklara yol açabilmektedir.

Mide rahatsızlığı olan kişiler, diüretik ilaç kullanan yüksek tansiyon hastaları ve diyabetlilerin aşırı sirke tüketiminden kaçınması gerekmektedir.

Diüretik ilaçların kullanımı potasyum düzeylerini düşürebildiğinden bu ilaçlarla beraber fazla sirke tüketimi düşük potasyum seviyelerine neden olabilmektedir.

Diyabet hastalarında ise fazla sirke tüketimi insülin seviyelerini değiştirebileceğinden dikkatli kullanılması gerekmektedir.

Ayrıca sirkenin yüksek asit düzeyi mide rahatsızlığı olanlar için semptomları kötüleştirebilir. Yine yüksek asit düzeyi nedeniyle diş minesine zarar verebilmektedir.[6]

6. Covid-19 (korona virüs) üzerindeki etkisi

Elma Sirkesi kullanımının bağışıklık sistemi üzerinde doğrudan bir etkisi bulunmadığı için Covid-19 (korona virüs) üzerinde ispatlanabilmiş bir etkisi bulunmamaktadır.

Referanslar

  1. HealtLine , 6 Health Benefits of Apple Cider Vinegar, Backed by Science [Git]
  2. HealtLine, Can Apple Cider Vinegar Help You Lose Weight? [Git]
  3. HealtLine, White Vinegar: Ingredients, Uses and Benefits [Git]
  4. HealtLine, 7 Balsamic Vinegar Health Benefits for Weight Loss, Skin, and More [Git]
  5. MayoClinic, Drinking apple cider vinegar for weight loss seems far-fetched. Does it work? [Git]
  6. Havard Health, Apple cider vinegar diet: Does it really work? [Git]
  7. Sağlık Bakanlığı, Sirke kullanımı COVID-19’a yakalanmayı önler mi? [Git]
  8. ScitechDaily, Coronavirus and COVID-19 Claims Fact Checked by Experts [Git]